Şifalı Bitkiler

Kalp krizi, sıcak değil soğuk havaları daha çok seviyor. Evinin önündeki karları temizlerken kalp krizi geçiren insanlara tüm dünyada çok sık rastlanıyor. Prof. Dr. Nevrez Koylan, "Kışın markete giderken bile kriz riski yaşanır" diyor
Aşırı soğuk havalar, kan basıncımızı yükselterek kalbimizin yükünü artırıyor. Kalbimiz, vücut ısımızı soğuktan korumak için daha fazla çalışmak zorunda kalıyor. Buna bağlı olarak da kalp krizleri kışın daha yaygın olarak görülüyor. Peki, kalbimiz kış mevsimiyle birlikte yaşadığımız hava değişimlerinden nasıl etkileniyor? Hangi mekanizmalar devreye giriyor? Korunmak ve tedbir almak için ne yapmak gerekiyor? Anadolu Sağlık Merkezi Kardiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Nevrez Koylan bu sorularımızı yanıtladı...

SİSTEM HIZLANIYOR
Soğuk havalar kalbimizi nasıl etkiliyor?
İnsanlar sıcakkanlı canlılardır ve hava soğuduğunda bile vücut ısılarını korumak zorundadırlar. Vücut; soğuk havada ısı kaybını önlemek için kan damarlarını büzerek ısı kaybını azaltmaya çalışır. Ayrıca, enerji üretiminin artması için metabolizma hızlandırılır. Buna rağmen ortaya çıkan ısı kaybını yerine koymak amacıyla; kalp hızı ve debisi artar. Bu sonuçları oluşturmak için de adrenalin başta olmak üzere bir dizi sinirsel ve hormonal mekanizma harekete geçer.

KALP YORULUR
Bu değişimlerde en büyük görev kalbimize düşüyor değil mi?
Soğuk havada, kalbin iş yükü belirgin şekilde artış gösterir. Ayrıca damarlar da daralır. Bu nedenledir ki soğuk havada daha çabuk yorulur ve daha çabuk nefes nefese kalırız. Yine aynı nedenle, yani damarlar büzüştüğü, kalbe giden kan miktarı azaldığı, azalan o kanın içindeki oksijen de az olduğu için; eller, ayaklar, burun ucu ve dudaklar morarır.

Bahsettiğiniz bu değişimler sonucu hangi sorunlar ortaya çıkabilir?
El ve ayaklarda kangren, kalp yetersizliği olanlarda kalp yetersizliğinde artma, kalp ritmi bozuklukları, koroner damarlarında darlık olanlarda göğüs ağrısı ve hatta kalp krizi ortaya çıkabilir. Soğukla karşılaşma ne kadar hızlı olursa vücudun tepkisi de o kadar şiddetli olur. Örneğin, soğuk suya düşenlerde bu reaksiyonlar çok hızlı gelişir.

SOĞUKTA KALPTE NELER DEĞİŞİYOR?
Büzülen atardamarlar sonucu, dokularda olması gereken kanın önemli bir kısmı dolaşımda kalır. Bu durum, tansiyonun yükselmesi ile sonuçlanır.
Büzülen toplardamarlardaki kanın kalbe dönüşü artar, bu da kalbin iş yükünün artmasına neden olur. Metabolizmanın hızlanması nedeniyle vücuttaki atık miktarı artar.
Akciğerleri soğuktan korumak için bronşlar büzüldüğü için vücuda oksijen girişi azalır ve dokulara gitmesi gereken oksijen ihtiyacı karşılanamaz. Bu açığı kapatabilmek için dolaşımın hızlanması, yani kalbin daha fazla çalışması gerekir.

MUTLAKA GRİP AŞISI
Kalp sorunu olanlar grip aşısı yaptırmalı mı?
Kalp hastaları her yıl grip aşısı, beş yılda bir de zatürre aşısı olmalıdır. Sağlıklı kişilerde hafif bir kırıklık nedeni olan grip ve soğuk algınlığı; kalp hastalarının kış aylarındaki en önemli ölüm nedenleri arasındadır. Bu yüzden aşılarınızı ihmal etmeyin.

YÜRÜYÜŞ YAPMAYA KIŞIN DA DEVAM EDİN
Kış aylarında artan hava kirliliği de önemli bir sorun. Bu durum kalp hastalarını nasıl etkiliyor?
Hava kirliliğinin temel etkisi, havadaki oksijen miktarını azaltmasıdır. Havanın içindeki karbondioksit miktarının artışı da sorundur. Havadaki partikül sayısının artışı, akciğerlerde alerjik ve mekanik çeşitli reaksiyonlara yol açar. Bu olayların tümü kalp hastaları için son derece zararlıdır.

Egzersiz yapan kalp hastaları nelere dikkat etmeli?
"Hava soğuk ne yapayım?" gibi bir bahane aslında çok kişinin işine gelir. Bu dönemde yürüyüşler bırakılmamalıdır. Kış mevsiminde havanın dışarı çıkılamayacak kadar kötü olduğu günlerin sayısı, mevsimin beşte birini bile bulmaz. Kalan günlerde ise uygun giysi ve ayakkabılar seçilerek yürüyüşlere devam edilmelidir.

SICAKTAN SOĞUĞA ANİ ÇIKIŞ TEHLİKELİ
Kalp krizi riskinin kış aylarında artmasının nedeni nedir?
Damarların büzülmesi, tansiyonun yükselmesi, kalbe dönen kan miktarının artması ve kandaki oksijen miktarının azalmasıdır. Bunlara bir de kan pıhtılaşmasının artması eklenince; kalp krizleri için uygun ortam ortaya çıkar. Ancak, yine de birkaç koşulun üst üste gelmesi gerekir. Kalp yetersizliği ve soğukla ani karşılaşma; krizi tetikleyen etkenlerdir.

Örnek verirsek...
Kalp krizlerinin en sık görüldüğü durumlar, genellikle kar küremek, karlı havada araba lastiği değiştirmek, buzlu suya düşmek (sauna sonrası şok havuzu da dahil) gibi sıcak ortamdan soğuğa ani geçişin olduğu durumlardır. Gerçekten de, herkesin evinin önündeki kaldırımın karını temizleme zorunluluğu olduğu Amerika ve Kanada'da; kışın kar küreme sırasında ortaya çıkan kalp krizi ve ani ölümler çok sıktır. Kalp krizine yol açmasa bile soğuk rüzgara karşı yürümek de ciddi göğüs ağrısına yol açabilir.

KENDİNİZİ KORUMAK İÇİN KALİTELİ BESLENİN
Kışın beslenirken öğünlerimizde neler olmalı, neler olmamalı?
Kışın, soğuk gerekçesi ile genellikle fazla yemek yenir, tatlılara ve hamur işlerine ağırlık verilir ama aslında kış, sebze mevsimidir. Kırmızı sebze olarak havuç, kırmızı pancar, kırmızı lahana ve balkabağı, yeşil sebze olarak ıspanak, pırasa, brokoli, lahana ve marul cinsleri ve beyaz sebze olarak da kereviz, turp, yerelması gibi kök sebzeler bolca bulunur. İlaveten, kuru baklagiller de bu dönemde bol tüketilebilir ve çok yararlıdırlar.

SEBZELERİ AZ PİŞİRİN
Balık tüketimi nasıl olmalı?
Buğulama, pilaki veya çorba şeklinde veya yağı aşağıya süzülmek şartıyla bol balık tüketmek de yararlıdır. Ancak, kızartma veya yağsız tavada ızgara şeklinde pişirilmemeli. Et ve tavuk da yağsız olmak ve yağda kızartılmamak şartıyla günde 100 gram kadar tüketilebilir. Ekmek, makarna, pirinç ise az tüketilmesi gereken gıdalar arasındadır. Sebzeler olabildiğince az pişirilmeli veya çiğ yenmeli. Çorbalar da un ve yağ ile kavrulmamalı. Kıştan korunmak çok yiyerek değil, nitelikli yiyerek mümkün olur.

KALP HASTALARININ ÖNLEM ALMASI GEREKİR
Kalp hastalarına özel önerileriniz var mı?
Kalp krizi vakalarının yazın arttığına dair bir inanış vardır ama araştırmalar, özellikle kış aylarında kalp krizi riskinin daha güçlü olduğunu gösteriyor. Kalp krizi vakaları, kışın diğer mevsimlere göre iki-üç kat artıyor. Solunum yolu enfeksiyonları, yağlı besinlerin tüketilmesi, daha az güneş ile temasın getirdiği hormonal değişiklikler; bu durumun nedenleri arasında yer alıyor. Kış, kişilerin pek çok açıdan önceden hazırlanması gereken bir dönemdir. Bu nedenle her türlü kalp hastasının kış için kendi tedbirlerini alması gerekiyor.

ESRA TÜZÜN